Uciekające oko (inaczej zez, strabizm lub strabismus) to problem zdrowotny, który dotyka nawet 5% ludzi na całym świecie. Aby zapobiec poważniejszym powikłaniom m.in problemów z widzeniem, należy zdiagnozować i rozpocząć leczenie zeza u dzieci jak najwcześniej. Już w pierwszych miesiącach życia można skorzystać z pewnych metod, które zmniejszą ryzyko powikłań, a także poprawią jakość późniejszego życia małego pacjenta. Jak diagnozuje się uciekające oko u niemowlaka lub starszego dziecka? Jak je leczyć? Podpowiadamy w artykule.
Jakie są objawy zeza u dzieci?
Zezem nazywamy stan, kiedy oczy dziecka nie zawsze patrzą w tym samym kierunku. Podczas gdy jedno oko patrzy prosto na obiekt, drugie może być skierowane do wewnątrz, na zewnątrz, w górę lub w dół. Różnica ta może być nieznaczna lub bardzo poważna – zdarza się, że drugie oko spogląda całkowicie w przeciwnym kierunku niż pierwsze. Objawy uciekające oka u dziecka mogą być różnorodne i nie zawsze rodzic je łatwo zauważa.
Należy do nich np.:
- brak synchronizacji ruchów oczu;
- częste pocieranie oczu;
- częste zamykanie jednego oka, aby lepiej widzieć;
- nierówne ustawienie oczu;
- podwójne widzenie;
- problemy z czytaniem;
- przechylenie lub obracanie głowy celem poprawy widzenia;
- trudności w ocenie odległości;
- trudności z koncentracją podczas wykonywania zadań wymagających intensywnego użycia wzroku;
- zmęczenie oczu po dłuższym okresie skupiania wzroku.
W szczególności uciekające oko u niemowlaka może być trudne do wychwycenia także ze względu na fakt, iż małe dziecko nie poinformuje Cię o dyskomforcie związanym z widzeniem.
Kiedy ujawnia się zez u niemowlaka?
Uciekające oko u dziecka może się ujawnić już w ciągu pierwszych kilku miesięcy życia. W praktyce okulistycznej często spotyka się dzieci z zezem w wieku pomiędzy 6. miesięcy a 6 lat.
Jak diagnozuje się zeza u dzieci?
Zauważenie któregokolwiek z objawów uciekającego oka u niemowlaka lub starszego dziecka powinno skłonić Cię do wizyty u okulisty dziecięcego. W Rzeszowie w rozpoznawaniu i leczeniu zeza u dzieci specjalizuje się nasza klinika okulistyczna Visum Clinic. Rodzice, którzy się do nas zgłaszają, mogą wcześnie wykryć uciekające oko u dziecka i szybko wdrożyć odpowiednie leczenie, dzięki któremu uda się zapobiec długoterminowym powikłaniom zeza.
Przy podejrzeniu zeza, leczenie poprzedza szczegółowy wywiad dotyczący zdrowia dziecka i rodzinnej historii problemów wzrokowych. Wykonywane są także badania ortoptyczne, czyli specjalistyczne badania oczu sprawdzające ruch gałek ocznych, współpracę mięśni oczu oraz koordynację widzenia. Badania te mogą polegać na zakryciu jednego oka i obserwacji ruchu drugiego oka.
Zanim zostanie wdrożone leczenie zeza u dziecka, lekarz może zalecić u Twojej pociechy także badania dodatkowe, takie jak np.:
- badanie refrakcji (ocena wady wzroku);
- oftalmoskopia (badanie dna oka).
Twoje dziecko może zostać skierowane również do chirurga oka w celu dalszej oceny. Specjalista będzie w stanie zidentyfikować rodzaj zeza, przyczyny tego problemu zdrowotnego będą miały wpływ na możliwości leczenia.
Rodzaje zeza u dzieci i ich przyczyny
Uciekające oko u niemowlaka czy też starszych dzieci może być związane z wadami refrakcji, takimi jak astygmatyzm, krótkowzroczność czy nadwzroczność. W skrajnych przypadkach możliwy jest także związek chorób układu nerwowego z zezem. Przyczyny neurologiczne mogą obejmować:
- guz mózgu;
- porażenie mózgowe;
- porażenie nerwu okoruchowego (III nerwu czaszkowego);
- porażenie nerwu odwodzącego (VI nerwu czaszkowego);
- wodogłowie (nieprawidłowe nagromadzenie płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu).
Uciekające oko u dziecka może być uwarunkowane genetycznie, np. występować w przebiegu zespołu Downa lub stanowić objaw zespołu Aperta-Crouzona albo zespołu Noonan. Zdarza się również, że po rozpoznaniu zeza przyczyny nie udaje się zidentyfikować, wtedy mówimy o uciekającym oku o podłożu idiopatycznym.
Zez porażenny
Gdy uciekające oko u dziecka wynika z uszkodzenia nerwów, które kontrolują mięśnie oczu, mówimy, że jest to zez porażenny.
Zez ukryty
Kiedy uciekające oko u dziecka ujawnia się pod wpływem ekspozycji na stres lub dużego zmęczenia, rozpoznawany jest zez ukryty. W przypadku tej postaci zeza przyczyną są często predyspozycje genetyczne i rodzinne występowanie. Może ona mieć także związek z dysproporcjami w napięciu mięśni oczu lub chorobami ogólnoustrojowymi (np. nadczynnością tarczycy).
Zez towarzyszący
Leczenie zeza u dzieci jest w szczególności ważne, gdy rozpoznano pełno objawową chorobę, czyli tzw. zeza towarzyszącego. Stan ten polega na stałym odchyleniu oka chorego w stosunku do oka zdrowego. Nawet jeśli zezujące oko podąża za zdrowym okiem, zachowywany jest stały kąt odchylenia.
Uciekające oko u dziecka – inne rodzaje zeza
Poza podziałem zeza na rodzaje ze względu na przyczyny, wyróżnia się również następujące postacie:
- zez fizjologiczny – tak nazywa się uciekające dziecko u niemowlaka o przemijającym charakterze, wynikające z niedojrzałości układu nerwowego i mięśni oczu. W tym przypadku nie jest wymagana żadna interwencja, ponieważ problem zdrowotny ustąpi samoistnie;
- zez naprzemienny – ten rodzaj zeza jest rozpoznawany, gdy problem dotyczy raz jednego, raz drugiego oka naprzemiennie;
- zez pionowy – w rzadszych przypadkach, kiedy jedno oko jest ustawione wyżej lub niżej w stosunku do drugiego oka, mówimy o zezie pionowym u dzieci;
- zez pozorny – kiedy u dziecka wydają się zezować (np. ze względu na specyficzny kształt twarzy), ale w rzeczywistości są prawidłowo ustawione, nie jest wymagane leczenie. W postawieniu prawidłowego rozpoznania pomoże okulista dziecięcy. Wizyta w gabinecie okulistycznym pozwoli Ci się upewnić co do tego, że leczenie w danym przypadku nie jest konieczne;
- zez rozbieżny – u dziecka taki rodzaj zeza jest rozpoznawany, gdy jedno lub oba oka odchylają się na zewnątrz (w kierunku uszu). Taka wada nie pozostaje bez wpływu na sposób postrzegania najbliższego otoczenia. Czym skutkuje zez rozbieżny? Jak widzi chora osoba? Dla tego stanu charakterystyczny jest brak zdolności widzenia trójwymiarowego. Osoba z zezem może mieć zatem problem z przechodzeniem przez drzwi oraz szacowaniem odległości (np. podczas prowadzenia pojazdu);
- zez skośny – kiedy oczy nie poruszają się w tym samym kierunku w pionie lub poziomie, rozpoznawany jest zez skośny;
- zez zbieżny – ta postać zeza jest rozpoznawana, gdy jedno lub obydwoje oczu ucieka w kierunku nosa. Jednym z podrodzajów zeza zbieżnego u dzieci jest zez akomodacyjny czyli problemy ze wzrokiem podczas spoglądania na bliskie obiekty. Najczęściej ma to związek z dalekowzrocznością.
Czy zez u dziecka może się cofnąć?
Zez zbieżny, rozbieżny czy też inna postać uciekającego oka u dziecka może się cofnąć, pod warunkiem, że problem zdrowotny zostanie wcześnie zdiagnozowany i odpowiednio leczony. W szczególności dobrze na leczenie reaguje zez akomodacyjny u dzieci.
Leczenie zeza u dzieci
Sposób leczenia zeza u dzieci zależy od rodzaju i przyczyny tego problemu zdrowotnego. Może obejmować: wykonywanie specjalnie opracowanych ćwiczeń na zeza, zaklejanie zdrowego oka (celem wzmocnienia mięśni słabszego oka) czy też noszenie korekcyjnych okularów na uciekające oko. W niektórych przypadkach może zostać wdrożone także stosowanie preparatów z toksyny botulinowej lub leczenie operacyjne zeza u dzieci.
Ćwiczenia na zeza
Gdy został rozpoznany zez naprzemienny lub zez rozbieżny, leczenie najczęściej polega na wykonywaniu specjalnie opracowanych ćwiczeń na zeza. Dzięki nim można poprawić funkcjonowanie mięśni, które kontrolują ruch oczu. W przypadku zeza rozbieżnego ćwiczenia umożliwiają także poprawę konwergencji, czyli jednoczesnego ruchu gałek ocznych w kierunku nosa.
Obturacja zdrowego oka
Przy zezie zbieżnym i zezie rozbieżnym u dzieci leczenie bazuje często na tzw. obturacji lub okluzji, czyli zaklejania zdrowego oka. Celem tej metody przymuszenie chorego oka do pracy, jest ona skuteczna na wczesnym etapie uciekającego oka u dziecka.
Okulary korekcyjne na zeza
Gdy uciekające oko u dziecka ma związek z wadą wzroku, np. astygmatyzmem, krótkowzrocznością lub nadwzrocznością, lekarz może zadecydować o noszeniu okularów na uciekające oko, które skorygują wadę refrakcji. Ta metoda leczenia zeza u dzieci sprawdza się w szczególności, gdy rozpoznano zez akomodacyjny, zez naprzemienny, zez zbieżny czy też rozbieżny. W przypadku zeza pionowego u dzieci stosuje się nieco inny rodzaj okularów, tzw. pryzmaty okulistyczne.
Preparaty z toksyny botulinowej
W przypadku zeza zbieżnego u dzieci, w tym w szczególności zeza naprzemiennego zalecanym sposobem leczenia są zastrzyki z toksyny botulinowej do określonych mięśni oka (w znieczuleniu miejscowym). Procedura ta, stosowana do niedawna wyłącznie u osób dorosłych, jest mniej inwazyjna niż zabieg chirurgiczny. Badania dowiodły, że jest to skuteczna alternatywa dla rutynowej chirurgii w chorobach pediatrycznych.
Leczenie operacyjne zeza u dzieci
W ciężkich przypadkach zeza rozbieżnego u dzieci oraz zeza naprzemiennego leczenie może wymagać wdrożenia metod chirurgicznych. Dzięki operacji uda się przywrócić prawidłowe funkcjonowanie mięśni oka, a co za tym idzie, zostanie przywrócone także prawidłowe widzenie obuoczne.
W przypadku zeza leczenie operacyjne polega na osłabieniu lub wzmocnieniu tych mięśni w gałce ocznej, które nie działają dobrze (ponieważ są one nadmiernie napięte lub skrócone). Chirurg może skorygować długość mięśnia lub zmienić miejsce jego przyczepu, w obrębie jednej lub obu gałek ocznych. Cała procedura odbywa się w znieczuleniu ogólnym i może trwać do 2 godzin. Jak każda metoda inwazyjna, także ten sposób leczenia zeza u dzieci wiąże się z koniecznością przestrzegania zaleceń lekarza po zabiegu, ma to na celu zminimalizowanie powikłań pooperacyjnych oraz zmniejszenie ryzyka nawrotu uciekającego oka u dziecka.
Rekonwalescencja po operacji zeza
Po zakończonym leczeniu operacyjnym zeza u dzieci mały pacjent zostaje wybudzony. Twoje dziecko może jeszcze tego samego dnia wrócić do domu. Zwróć uwagę na wszystkie zalecenia lekarza i dopilnuj, aby do kilku dni po wykonanym zabiegu dziecku były podawane zalecone przez lekarza leki przeciwzapalne (w postaci kropli do oczu). Zadbaj także o to, aby maluch regularnie pojawiał się na wizytach kontrolnych w gabinecie okulistycznym.
Jak długo trwa leczenie zeza u dzieci?
Czas leczenia zeza u dzieci może się różnić w zależności od czynników, takich jak: obecność innych wad wzroku, rodzaj zeza, stadium zaawansowania czy też wiek dziecka w momencie rozpoczęcia leczenia. Przy zezie zbieżnym i zezie rozbieżnym u dzieci noszenie opaski na zdrowym oku może być zalecone codziennie po kilka godzin, przez kilka tygodni. Podobnie ćwiczenia na zeza są metodą długoterminową i lekarz może zadecydować o ich wykonywaniu przez dłuższy czas. W sytuacji łączenia różnych metod terapii zeza leczenie trwa średnio 1-2 lata, tymczasem bardziej skomplikowane przypadki mogą wymagać leczenia trwającego przez wiele lat.
Nawrót zeza po leczeniu
Czasami wystarczy jeden zabieg, aby udało się opanować uciekające oko u niemowlaka, a u niektórych pacjentów mimo przebytej operacji znowu może pojawić się zez. Leczenie tego problemu zdrowotnego może być długotrwałe i wymagać stałego monitorowania oraz dostosowywania terapii zgodnie z aktualnym stanem zdrowia.
Do czego prowadzi nieleczony zez u dzieci?
W przypadku podejrzenia uciekającego oka u dziecka nie zwlekaj z wizytą u okulisty dziecięcego. Rzeszów, Kraków, Wrocław, Katowice, Gdańsk – w każdym z tych większych miast, nie tylko w stolicy, pomoc Twojemu dziecku może zostać udzielona bardzo szybko, zanim dojdzie do rozwoju innych poważniejszych powikłań.
Czym grozi zbyt późne wdrożenie leczenie zeza u dzieci? Możliwe jest:
- niedowidzenie, w tym również mogące przekształcić się w trwały ubytek wzroku, którego już nie da się skorygować;
- odczuwanie dyskomfortu i bólu oczu w związku z nieskorygowanymi wadami wzroku;
- upośledzenie zdolności do łączenia obrazów z obu oczu w jeden spójny obraz, czego konsekwencją mogą być trudności w wykonywaniu codziennych czynności (np. prowadzeniem pojazdu);
- zaburzenie zdolności dziecka do skupienia uwagi i prawidłowego przetwarzania informacji wzrokowych;
- zaburzone widzenie przestrzenne;
- znaczne pogorszenie jakości życia oraz obniżenie samooceny ze względu na zauważalnego i nieestetycznego zeza.
Gdzie najlepiej leczyć zeza u dzieci?
Leczenie zeza u dzieci powinno odbywać się w wyspecjalizowanych placówkach, które oferują kompleksową opiekę okulistyczną dla dzieci. Doświadczenie w leczeniu różnych schorzeń oczu u dzieci, odpowiedni sprzęt na miejscu, indywidualne podejście do pacjenta, dobre opinie oraz krótki czas oczekiwania na wizytę – tym powinien kierować się każdy rodzic podczas wyboru okulisty dziecięcego. Rzeszów może się pochwalić kliniką okulistyczną Visum Clinic, która spełnia wszystkie wymienione kryteria. Serdecznie zachęcamy do rezerwacji wizyty, aby zawczasu udzielić pomocy i zapobiec dalszemu rozwojowi uciekającego oka u dziecka.
Czy leczenie zeza u dzieci jest refundowane przez NFZ?
Leczenie zeza u dzieci może być prowadzone zarówno prywatnie (odpłatnie), jak i na NFZ. W Visum Clinic w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia przeprowadzamy nie tylko konsultacje specjalistyczne u dzieci oraz u dorosłych, ale także wykonujemy operacje zeza u dzieci. W przypadku pacjentów, którzy korzystają z refundacji NFZ leczenie operacyjne zeza u dzieci jest finansowane w całości ze środków pochodzących z obowiązkowych składek ubezpieczenia zdrowotnego.
Podsumowanie
Przy podejrzeniu uciekającego oka u dziecka lepiej nie zwlekać z wizytą u okulisty dziecięcego. Odpowiednio wcześnie wdrożone leczenie zeza u dziecka pozwoli bowiem uniknąć poważniejszych powikłań, takich jak np. niedowidzenie lub trwały ubytek wzroku. Po rozpoznaniu przez specjalistę zeza leczenie może wymagać regularnego wykonywania specjalnych ćwiczeń na zeza, stosowania opaski na oko, noszenia korekcyjnych okularów na uciekające oko lub nawet bardziej inwazyjnych metod. O sposobie leczenia decyduje zawsze lekarz okulista, w zależności od przyczyny i stopnia zaawansowania problemu zdrowotnego.
Tak, wczesna diagnoza i wdrożenie leczenia zeza u dziecka może się przyczynić do pozbycia się tego problemu związanego z narządem wzroku.
Leczenie zeza u dzieci może obejmować: ćwiczenia na zeza, zaklejanie zdrowego oka, noszenie korekcyjnych okularów. W niektórych przypadkach może zostać wdrożone także stosowanie preparatów z toksyny botulinowej oraz leczenie operacyjne.